Aşılar hakkında dönem dönem bazı spekülasyonlar yapılır ve bu konuda çoğu yeni ebeveynin kafası karışabilir. VKV Amerikan Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hülya Çelik, "Unutulmaması gereken önemli nokta aşının alternatifinin hastalığa yakalanmak olduğudur.Bunun sonuçları ise daha kötü olabilir" diyerek anne ve babalara önemli bir mesaj veriyor. Ben de kendisiyle aşılar hakkında bilinmesi gerekenleri konuştum.
Aşı nedir? Aşılamanın amaçlarından söz seder misiniz?
Çocuklarda aşılama gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çok etkili, maliyet-yararı yüksek bir koruyucu halk sağlığı hizmetidir. Çocuklarda aşı uygulaması üç amaçla yapılır. Çocuğu ciddi yan etkileri ve ölüm riski olan hastalıklara karşı korumak ilk amaçtır. İkinci amaç, aşılama oranlarını yükselterek toplumda bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemektir. Üçüncü amaç, yaygın aşılama ile toplum düzeyinde bağışıklık sağlanması toplumda aşılanması olanaksız ve hastalık nedeniyle aşılanamayan çocukların korunmasını sağlar.
Bağışıklık denilince, enfeksiyon hastalıklarından korunma anlaşılır. Aktif ve pasif olmak üzere iki yolla kazanılabilir. Aktif bağışıklık ya hastalık geçirilmesi ile ya da aşılarla sağlanır. Pasif bağışıklık ise diğer insanlar ya da hayvanlardan antikorların alınması ile sağlanır. Anneden bebeğe plasenta yolu ile antikorların geçmesi, kan ve kan ürünleri verilmesi pasif bağışıklık sağlayan durumlardır.
Yenidoğan ve çocukluk dönemi aşıları nelerdir?
Aşılama ile dünyada birçok ülkede çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanoz, kuduz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve hemofilus influenza tip b gibi hastalıklar kontrol altına alınmış, çiçek hastalığı yeryüzünden yok edilmiştir. Buna karşın günümüzde hala aşı oranlarındaki düşüklük nedeniyle her yıl 5 yaş altında 1.4 milyon çocuk aşı ile önlenebilir hastalıklardan ölmektedir.
Ülkemizde geçen yıllarda GBP içinde difteri, boğmaca, tetanoz, tüberküloz, poliyomiyelit, hepatit B ve kızamık olmak üzere 7 hastalığa karşı aşı uygulanmaktaydı. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) ve Hemophilus influenza tip b (Hib) aşısının aşı takvimine eklenmesiyle birlikte 10 hastalığa karşı çocukların korunması mümkün hale gelmiştir.
• Doğumda: Hep B
• 1.ay:Hep B
• 2.ay: DBT,İPA,HİB,KPA,BCG
• 4.ay: DBT,İPA,HİB,KPA
• 6.ay: DBT,İPA,HİB,KPA,OPA,Hep B
• 9.ay:Kızamık
• 12.ay:KKK, Suçiçeği,KPA
• 18.ay
• 24.ay:Hep A
• İlköğretim 1.sınıf:KKK,DBT,İPA
• İlköğretim 8.sınıf: Td
• Rotavirus: 6-12. Haftalardan başlayarak 4-10 hafta ara ile 3 doz
• Meningokok: 9.ay ile 2 yaş arasında tek doz, 2 yaşından sonra en az 3 ay ara ile 2 doz
• HPV: 9-26 yaş arasındaki kızlarda 0,2,6 ay aralıkla
Yan etkileri neler olabiliyor?
Aşı sonrası görülen yan etkiler yerel, sistemik ya da alerjik olabilir. Yerel tepkimeler genellikle sık görülen buna karşın ağır olmayan tepkimelerdir. Ciddi alerjik tepkimeler ise en az görülen ancak en ağır olan tepkimelerdir. Yerel tepkimeler daha çok ağrı, şişlik ve kızarıklık şeklindedir. Aşının tipine bağlı olarak %50 olguda görülebilir. Yerel tepkimeler daha çok inaktive aşılardan sonra, en sık olarak da adjuvan içeren aşısından sonra ortaya çıkar. Genellikle aşı uygulamasından birkaç saat sonra görülür ve kendiliğinden geçer. Bazı durumlarda yerel yan etkiler çok şiddetli olabilir. Aşırı duyarlılık tepkimesi ya da Arthus tepkimesi olarak da bilinen bu durum (alerjik değil) daha çok tetanoz ve difteri aşılarından sonra ortaya çıkar. Bu durum genellikle fazla dozlarda toksoid uygulanmasından sonra oluşan yüksek antikor titrelerine (antijen-antikor kompleksi) bağlı oluşur.
Genel olarak, DBT aşıları için iki kesin kontrendikasyon vardır: Daha önceki aşı sonrasında görülen ağır alerjik yanıt ve yedi gün içinde ortaya çıkan ansefalopati. Bunlardan başka, ilerleyici nörolojik hastalığı olanlara da boğmaca aşısı yapılmamalıdır. DBT aşısı için kontrendikasyon oluşturan durumlar aynı zamanda DBaT (difteri - aselüler boğmaca - tetanoz) aşısı için de kontrendikasyon oluşturur.
Bebek Bakımı ve Beslenmesi Binlerce Annenin Buluştuğu Bilgilerini Paylaştığı Forum Sayfası İçin Tıklayınız
Polio canlı aşı uygulanan kişide ya da onun yakın çevresindekilerde çok nadir olarak aşıya bağlı paralizi gelişebilir. Bu komplikasyon 19 milyon dozda bir belirtilmektedir. Aşıdan sonra 6 hafta süre ile aşı virusu dışkı ile atılabilir. İnaktif polio aşısından sonra nadiren anaflaksi ya da Guillain barre geliştiği bildirilmiştir.
Kızamık kızamıkçık kabakulak aşı reaksiyonu %5-15’inde 6-11 gün sonra 1-3 gün süren 390C ve üzerinde ateş ve az oranda döküntü görülebilir. Aşıya bağlı geçici trombositopeni yapabilir.
Suçiçeği aşıdan sonra %20-30 oranında aşı yerinde hasasiyet, kızarıklık ve ateş görülebilir. Aşılanan olguların %4-10 da ilk 30 günde döküntü ortaya çıkabilir.
BCG aşısından 2-6 hafta sonra aşı uygulana yerde 10mm çapında kırmızı bir papül oluşur. 2-3 hafta içinde apse ve ülser gelişebilir. İyileşme 4-12 haftalık bir süre alır. Annelere bu normal reaksiyon olduğu anlatılmalıdır.
Aşıların uzun dönem yan etkileri neler?
İnaktif polio aşısından sonra nadiren anaflaksi ya da Guillain barre geliştiği bildirilmiştir. Kızamık aşı sonrası milyon dozda bir oranında ensefalit ya da ensefalopati geliştiği bildirilmiştir. Aşı ile otizm ve enflamatuar barsak hastalığı arasında bir ilişki bulunamamıştır.
Adjuvana bağlı aşı yan etki sorusuna da kesin yanıt verilemiyor. Nadir olasılıklar olacak diye insanların aşıdan mahrum kalması doğru değildir. Böyle bir yan etkinin olup olmayacağını şu anda bilmeden bu konuda spekülasyon doğru bir yaklaşım değil.
Aşının faydası olası yan etkinin yapacağı zarardan çok daha büyüktür. Bu nedenle yan etki olabileceği endişesiyle aşı yaptırmamak büyük hata olur. Çünkü aşının alternatifi hastalığa yakalanmaktır. Bunun sonuçları ise daha kötü olabilir.
Yeni aşılar hangileri?
Adenovirus, kolera, tifo, sıtma ve HIV/AIDS, yeni tüberküloz aşılarıdır.
Bebek Bakımı Ve Sağlığı Hakkında Herşey Tıklayınız
Pnömokok, Rotavirüs ve Menigokok aşıları hakkında bize bilgi verebilir misiniz?
Pnömokok
Tabii.Son dönemde programa eklenen aşılardan pnömokok aşısı ile menenjitlerde % 80-85, pnömonide % 20, akut otitis mediada ise % 6 oranında korunmanın mümkün olduğu bildirilmiştir. ABD’de aşının 2000 yılında ulusal aşı şemasına eklenmesinden dört yıl sonra ülkedeki bütün pnömoni vakalarının % 39 oranında azaldığı gösterilmiştir. Yine akut otitis mediada hesaplanan etkinlik % 6 iken, aynı sürede bütün otitis media vakalarında % 42.7 oranında azalma rapor edilmiştir. Akut otitis media hekimlerin en sık antibiyotik reçetesi yazdığı infeksiyondur. Akut otitis media nedenli antibiyotik reçetelerinde de % 42’lik azalma saptanmıştır.
Rotavirus Aşısı
Bunlardan biri sığır rotavirus serotipi (WC3) ve sık rastlanan dört insan rotavirus serotipini (G1, G2, G3, G4) ve en sık görülen P serotipini (P[8]) içermektedir.Aşı 6-12. haftalardan başlayarak 4-10 hafta ara ile üç doz olarak yapılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde rotavirus ishallerinde % 74, ciddi ishal ataklarına karşı % 94 koruyuculuk sağladığı görülmüştür. Son dönemde kullanıma giren bir başka aşı da G1 insan rotavirus suşu bulunduğu monovalan attenüe P[8]G1 aşıdır. Üç aydan küçük bebeklerde yapılan geniş kapsamlı güvenlik çalışmalarında aşının ateş, kusma, ishal ya da diğer enterik infeksiyonlarda artışa yol açmadığı görülmüştür. Rotavirus aşısının herhangi bir nedene bağlı ishalli hastalıklarda hastaneye yatışı da % 41 azalttığı bildirilmiştir.
Menigokok Aşısı
Bu aşıda serogrup A, C, Y ve W-135 polisakkaritleri difteri toksoidi, mutant difteri toksoidi (CRM197) veya tetanoz toksoidi ile konjuge edilmiştir. A grubu N. Menengijit salgınlara en sık neden olan gruptur. C grubu aşı İngilterede rutin kullanılmaktadır. Aşının infantlardaki etkinliği % 47-83 olarak bildirilmektedir, adölesan ve yetişkinlerde ise % 90’ın üzerinde immünojenik olduğu düşünülmektedir. Hedef adölesanlara rutin aşılama, 11 yaşın altında ise risk gruplarının aşılanmasıdır. Yan etkileri polisakkarit aşıdan biraz daha fazla ise de önemli yan etkileri nadirdir, Guillain-Barre sendromu gelişen vakalar bildirilmiştir. Şu anda ülkemizde mevcut olan aşı dokuz ay ile iki yaş arasında tek doz, iki yaşın-dan sonra ise en az üç ay ara ile iki doz şeklinde önerilmektedir
Aşı nedir? Aşılamanın amaçlarından söz seder misiniz?
Çocuklarda aşılama gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çok etkili, maliyet-yararı yüksek bir koruyucu halk sağlığı hizmetidir. Çocuklarda aşı uygulaması üç amaçla yapılır. Çocuğu ciddi yan etkileri ve ölüm riski olan hastalıklara karşı korumak ilk amaçtır. İkinci amaç, aşılama oranlarını yükselterek toplumda bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemektir. Üçüncü amaç, yaygın aşılama ile toplum düzeyinde bağışıklık sağlanması toplumda aşılanması olanaksız ve hastalık nedeniyle aşılanamayan çocukların korunmasını sağlar.
Bağışıklık denilince, enfeksiyon hastalıklarından korunma anlaşılır. Aktif ve pasif olmak üzere iki yolla kazanılabilir. Aktif bağışıklık ya hastalık geçirilmesi ile ya da aşılarla sağlanır. Pasif bağışıklık ise diğer insanlar ya da hayvanlardan antikorların alınması ile sağlanır. Anneden bebeğe plasenta yolu ile antikorların geçmesi, kan ve kan ürünleri verilmesi pasif bağışıklık sağlayan durumlardır.
Yenidoğan ve çocukluk dönemi aşıları nelerdir?
Aşılama ile dünyada birçok ülkede çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanoz, kuduz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve hemofilus influenza tip b gibi hastalıklar kontrol altına alınmış, çiçek hastalığı yeryüzünden yok edilmiştir. Buna karşın günümüzde hala aşı oranlarındaki düşüklük nedeniyle her yıl 5 yaş altında 1.4 milyon çocuk aşı ile önlenebilir hastalıklardan ölmektedir.
Ülkemizde geçen yıllarda GBP içinde difteri, boğmaca, tetanoz, tüberküloz, poliyomiyelit, hepatit B ve kızamık olmak üzere 7 hastalığa karşı aşı uygulanmaktaydı. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) ve Hemophilus influenza tip b (Hib) aşısının aşı takvimine eklenmesiyle birlikte 10 hastalığa karşı çocukların korunması mümkün hale gelmiştir.
• Doğumda: Hep B
• 1.ay:Hep B
• 2.ay: DBT,İPA,HİB,KPA,BCG
• 4.ay: DBT,İPA,HİB,KPA
• 6.ay: DBT,İPA,HİB,KPA,OPA,Hep B
• 9.ay:Kızamık
• 12.ay:KKK, Suçiçeği,KPA
• 18.ay
• 24.ay:Hep A
• İlköğretim 1.sınıf:KKK,DBT,İPA
• İlköğretim 8.sınıf: Td
• Rotavirus: 6-12. Haftalardan başlayarak 4-10 hafta ara ile 3 doz
• Meningokok: 9.ay ile 2 yaş arasında tek doz, 2 yaşından sonra en az 3 ay ara ile 2 doz
• HPV: 9-26 yaş arasındaki kızlarda 0,2,6 ay aralıkla
Yan etkileri neler olabiliyor?
Aşı sonrası görülen yan etkiler yerel, sistemik ya da alerjik olabilir. Yerel tepkimeler genellikle sık görülen buna karşın ağır olmayan tepkimelerdir. Ciddi alerjik tepkimeler ise en az görülen ancak en ağır olan tepkimelerdir. Yerel tepkimeler daha çok ağrı, şişlik ve kızarıklık şeklindedir. Aşının tipine bağlı olarak %50 olguda görülebilir. Yerel tepkimeler daha çok inaktive aşılardan sonra, en sık olarak da adjuvan içeren aşısından sonra ortaya çıkar. Genellikle aşı uygulamasından birkaç saat sonra görülür ve kendiliğinden geçer. Bazı durumlarda yerel yan etkiler çok şiddetli olabilir. Aşırı duyarlılık tepkimesi ya da Arthus tepkimesi olarak da bilinen bu durum (alerjik değil) daha çok tetanoz ve difteri aşılarından sonra ortaya çıkar. Bu durum genellikle fazla dozlarda toksoid uygulanmasından sonra oluşan yüksek antikor titrelerine (antijen-antikor kompleksi) bağlı oluşur.
Genel olarak, DBT aşıları için iki kesin kontrendikasyon vardır: Daha önceki aşı sonrasında görülen ağır alerjik yanıt ve yedi gün içinde ortaya çıkan ansefalopati. Bunlardan başka, ilerleyici nörolojik hastalığı olanlara da boğmaca aşısı yapılmamalıdır. DBT aşısı için kontrendikasyon oluşturan durumlar aynı zamanda DBaT (difteri - aselüler boğmaca - tetanoz) aşısı için de kontrendikasyon oluşturur.
Bebek Bakımı ve Beslenmesi Binlerce Annenin Buluştuğu Bilgilerini Paylaştığı Forum Sayfası İçin Tıklayınız
Polio canlı aşı uygulanan kişide ya da onun yakın çevresindekilerde çok nadir olarak aşıya bağlı paralizi gelişebilir. Bu komplikasyon 19 milyon dozda bir belirtilmektedir. Aşıdan sonra 6 hafta süre ile aşı virusu dışkı ile atılabilir. İnaktif polio aşısından sonra nadiren anaflaksi ya da Guillain barre geliştiği bildirilmiştir.
Kızamık kızamıkçık kabakulak aşı reaksiyonu %5-15’inde 6-11 gün sonra 1-3 gün süren 390C ve üzerinde ateş ve az oranda döküntü görülebilir. Aşıya bağlı geçici trombositopeni yapabilir.
Suçiçeği aşıdan sonra %20-30 oranında aşı yerinde hasasiyet, kızarıklık ve ateş görülebilir. Aşılanan olguların %4-10 da ilk 30 günde döküntü ortaya çıkabilir.
BCG aşısından 2-6 hafta sonra aşı uygulana yerde 10mm çapında kırmızı bir papül oluşur. 2-3 hafta içinde apse ve ülser gelişebilir. İyileşme 4-12 haftalık bir süre alır. Annelere bu normal reaksiyon olduğu anlatılmalıdır.
Aşıların uzun dönem yan etkileri neler?
İnaktif polio aşısından sonra nadiren anaflaksi ya da Guillain barre geliştiği bildirilmiştir. Kızamık aşı sonrası milyon dozda bir oranında ensefalit ya da ensefalopati geliştiği bildirilmiştir. Aşı ile otizm ve enflamatuar barsak hastalığı arasında bir ilişki bulunamamıştır.
Adjuvana bağlı aşı yan etki sorusuna da kesin yanıt verilemiyor. Nadir olasılıklar olacak diye insanların aşıdan mahrum kalması doğru değildir. Böyle bir yan etkinin olup olmayacağını şu anda bilmeden bu konuda spekülasyon doğru bir yaklaşım değil.
Aşının faydası olası yan etkinin yapacağı zarardan çok daha büyüktür. Bu nedenle yan etki olabileceği endişesiyle aşı yaptırmamak büyük hata olur. Çünkü aşının alternatifi hastalığa yakalanmaktır. Bunun sonuçları ise daha kötü olabilir.
Yeni aşılar hangileri?
Adenovirus, kolera, tifo, sıtma ve HIV/AIDS, yeni tüberküloz aşılarıdır.
Bebek Bakımı Ve Sağlığı Hakkında Herşey Tıklayınız
Pnömokok, Rotavirüs ve Menigokok aşıları hakkında bize bilgi verebilir misiniz?
Pnömokok
Tabii.Son dönemde programa eklenen aşılardan pnömokok aşısı ile menenjitlerde % 80-85, pnömonide % 20, akut otitis mediada ise % 6 oranında korunmanın mümkün olduğu bildirilmiştir. ABD’de aşının 2000 yılında ulusal aşı şemasına eklenmesinden dört yıl sonra ülkedeki bütün pnömoni vakalarının % 39 oranında azaldığı gösterilmiştir. Yine akut otitis mediada hesaplanan etkinlik % 6 iken, aynı sürede bütün otitis media vakalarında % 42.7 oranında azalma rapor edilmiştir. Akut otitis media hekimlerin en sık antibiyotik reçetesi yazdığı infeksiyondur. Akut otitis media nedenli antibiyotik reçetelerinde de % 42’lik azalma saptanmıştır.
Rotavirus Aşısı
Bunlardan biri sığır rotavirus serotipi (WC3) ve sık rastlanan dört insan rotavirus serotipini (G1, G2, G3, G4) ve en sık görülen P serotipini (P[8]) içermektedir.Aşı 6-12. haftalardan başlayarak 4-10 hafta ara ile üç doz olarak yapılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde rotavirus ishallerinde % 74, ciddi ishal ataklarına karşı % 94 koruyuculuk sağladığı görülmüştür. Son dönemde kullanıma giren bir başka aşı da G1 insan rotavirus suşu bulunduğu monovalan attenüe P[8]G1 aşıdır. Üç aydan küçük bebeklerde yapılan geniş kapsamlı güvenlik çalışmalarında aşının ateş, kusma, ishal ya da diğer enterik infeksiyonlarda artışa yol açmadığı görülmüştür. Rotavirus aşısının herhangi bir nedene bağlı ishalli hastalıklarda hastaneye yatışı da % 41 azalttığı bildirilmiştir.
Menigokok Aşısı
Bu aşıda serogrup A, C, Y ve W-135 polisakkaritleri difteri toksoidi, mutant difteri toksoidi (CRM197) veya tetanoz toksoidi ile konjuge edilmiştir. A grubu N. Menengijit salgınlara en sık neden olan gruptur. C grubu aşı İngilterede rutin kullanılmaktadır. Aşının infantlardaki etkinliği % 47-83 olarak bildirilmektedir, adölesan ve yetişkinlerde ise % 90’ın üzerinde immünojenik olduğu düşünülmektedir. Hedef adölesanlara rutin aşılama, 11 yaşın altında ise risk gruplarının aşılanmasıdır. Yan etkileri polisakkarit aşıdan biraz daha fazla ise de önemli yan etkileri nadirdir, Guillain-Barre sendromu gelişen vakalar bildirilmiştir. Şu anda ülkemizde mevcut olan aşı dokuz ay ile iki yaş arasında tek doz, iki yaşın-dan sonra ise en az üç ay ara ile iki doz şeklinde önerilmektedir