Boğazların Tarihsel Gelişimi:
1. Kale-i Sultaniye Ant. (5 Ocak 1809):
II. Mahmut
1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında
İngiltere-Osmanlı
-İngiltere hiçbir devletin barış döneminde -Boğazlardan savaş gemisi geçirmeye teşebbüs etmemesi halinde Boğazların kapalılığına saygı gösterecek.
*** Boğazların kapalılığı ilkesi ilk kez taahhüt olarak bir antlaşma metnine girdi.
2. Hünkar İskelesi Ant. (1833):
II. Mahmut
Rusya-Osmanlı
-Rusyaya bir saldırı olması halinde Osmanlı -Rusyanın savaştığı devletlere yardımda bulunmayacak, Boğazları kapatacak.
***Boğazlar uluslararası sorun
***Osmanlının Boğazlardaki egemenlik yetkisini kullanarak imzaladığı son antlaşma.
3. Londra Boğazlar Söz. (1841):
Abdülmecit
İngiltere-Fransa-Rusya-Avusturya-Prusya-Osmanlı
-Boğazlar Osmanlının yönetiminde kalacak.
-Boğazlar barış döneminde tüm devletlerin savaş gemilerine kapalı ticaret gemilerine açık olacak.
-Osmanlı herhangi bir devletle savaş halinde olursa Boğazları istediği devletin savaş gemilerine açabilecek.
***Boğazlar uluslararası statü
***Boğazlardaki mutlak egemenliğimiz sona erdi.
***Osmanlı Boğazlar konusunda kendisini imzacı devletlere karşı sorumlu hale getirdi.
***Rusyanın Boğazlardan asker geçirmesi engellendi.
***Hünkar İskelesi Ant. yürürlükten kalktı.
4. Paris Barışı (1856):
Abdülmecit
İngiltere-Fransa-Avusturya-Prusya-Piyomente-Rusya-Osmanlı
-Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Söz.ne göre yönetilecek.
5. Londra Konferansı (13 Mart 1871):
Abdülaziz
-Osmanlı dost ve müttefik devletlerin savaş gemilerine Boğazları açma hakkı elde etti.
6. İstanbul / Boğazlar Ant. (10 Nisan 1915):
V.Mehmet Reşat
I. Dünya Savaşında yapılan gizli ant.
İngiltere-Fransa-Rusya
-İstanbul ve Boğazlar Rusyaya bırakılacak.
7. Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918):
V.Mehmet Reşat
-Boğazlar uluslararsı güvenceler altında bütün devletlerin gemilerine ve ticarete sürekli olarak açık hale getirilecek.
8. Mondros Ateşkes Ant. (30 Ekim 1918):
Vahdettin
-Boğazlar açılacak, Boğazlar bölgesindeki kaleler İtilaflarca işgal edilecek.
***Boğazların açık olması Wilson İlkelerine uygun.
***Osmanlının siyasi varlığı tehdit altına girdi.
***Osmanlının toprak bütünlüğü bozuldu.
8. Paris Barış Konf. (18 Ocak 1919):
Vahdettin
-Boğazların yönetimi için uluslararası bir komisyon kurulacak.
10. Misak-ı Milli Kararları (28 Ocak 1920):
-İstanbul ve Marmara Denizinin güvenliği sağlanırsa Boğazlardan ticaret gemilerinin geçişi ilgili devletlerin oybirliği ile verecekleri karara bağlıdır.
***Wilson İlkelerine uygun.
11. Sevr Barış Ant. (10 Ağustos 1920):
Vahdettin
-Boğazlar savaş döneminde bile bütün gemilere açık olacak.
-Uluslararası bir Boğazlar Komisyonu kurulacak.
-Boğazların yönetimi bu komisyona bırakılacak.
-Komisyonda Türk üye bulunmayacak.
-Komisyonun ayrı bir bayrağı ve bütçesi olacak.
12. Moskova Ant (16 Mart 1921):
Sovyet Rusya-I.TBMM
-Boğazlar Karadenize kıyısı olan devletlerin temsilcilerinin katılacağı bir konferansta ele alınacak.
-Yapılan konferansta Boğazların bu devletlerin ticari gemilerine açık kalması kabul edildi.
***Boğazlarda İtilafların egemenlik kurması engellenmek istendi.
***Sovyet Rusya Boğazların uluslararası bir sratüde olması için uğraştı.
13. Paris Mukarreratı (22 Mart 1922):
Sakarya Savaşından sonra, Pariste toplanan dışişleri bakanlarının kalıcı barış koşullarını görüşmeleri.
-Gelibolu ve Boğazlar bölgesi askerden arındırılacak.
-Boğazlardan geçiş serbest olacak.
14. Mudanya Ateşkes Ant. (11 Ekim 1922):
-İstanbul ve Boğazlar TBMM Hükümetine bırakılacak.
-İtilaf Devletleri barış ant. imzalanana kadar İstanbulda kalabilecek.
***Osmanlı hukuken sona erdi.
***İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan alındı.
15. Lozan Barış Ant. (24 Temmuz 1923):
-Boğazların her iki yakasında bulunan 15 km.lik alan silahtan arındırılacak, tarafsız bölge haline getirikecek.
-Boğazlardan geçişi başkanlığını Türkiyenin yapacağı Boğazlar Komisyonu düzenleyecek.
Üye devletler: Türkiye, Fransa, İngiltere, Japonya, İtalya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Rusya, Sırbistan. ABD isterse gözlemci bulundurabilecek.
-Barış zamanında Boğazlardan her türlü ticari ve sivil gemi ile uçakların geçişi serbest olacak.
-Barış zamanında askeri gemi ve uçaklar Karadenize kıyısı olan devletlerden en güçlü donanmaya sahip devletin askeri gücünden daha fazla bir askeri güç ile geçemeyecek. Bu koşula bağlı olarak askeri gemi ve uçaklar serbestçe geçebilecek ancak bu geçişlerden kaynaklı gelişmelerden Türkiye sorumlu olmayacak.
-Türkiye tarafı olduğu bir savaş halinde Boğazları istediği gibi kullanabikecek. Tarafsız gemi ve uçaklar düşmana yardım etmemek koşuluyla Boğazlardan geçebilecek.
-Türkiye savaşta tarafsız olması halinde askeri nitelik taşımayan gemilerin ve uçakların Boğazlardan geçisi serbest olacak.
16. Montrö Boğazlar Söz. (20 Temmuz 1936):
-Boğazlar Komisyonu kaldırılacak, bütün yetkiler Türkiyeye bırakılacak.
-Türkiye Boğazların her iki yakasında da asker bulundurabikecek, silahlandırma yapabilecek.
-Boğazlardan her türlü sivil ve ticari gemi serbestçe geçebilecek.
-Savaş zamanında Türkiye tarafsızsa ticaret gemileri serbestçe geçebilecek, savaşan devletlerin gemileri geçemeyecek. Milletler Cemiyetinin yaptırımı kapmasındaki geçişler ve saldırıya uğramış devlete yardım amacı taşıyan geçişler serbest olacak.
-Türkiye savaş halindeyse bütün savaş gemilerinin geçişi Türkiyenin kararına bırakılacak.
***Boğazlar üzerindeki tam egemenlik hakkımızı kazandık.
Mutlu son :)
