[h=2]Savaşın sebep ve sonuçları[/h]
Güçlü bir devlet olan ve dünya dengelerini altüst eden Almanya'dan rahatsız olan İngiltere ve Fransa'nın, Birinci Dünya Savaşı'nda, Osmanlı Devleti'ne ait olan
Çanakkale Boğazını ele geçirerek, müttefikleri
Rusya'ya yardım götürmek ve
İstanbul'u işgal ederek
Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak istemeleridir. Savaş 18 Mart 1915 tarihinde başlamıştır
İngiltere ve
Fransa ile
Osmanlı ve
Alman orduları arasında geçen ve iki taraftan toplam 500,000'den fazla insanın "kaybına" (ölüm, firar, esir, sakatlanma ve hastalıklar) neden olan savaşın ardından
İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı'nı geçememiş,
İstanbul'u işgal edememiş,
Rusya'da zorda kalan çarlık rejimi devrilmiş ve
I. Dünya Savaşı 2 yıl uzamıştır.
[h=2]Cepheler[/h]
[h=3]Deniz Muharebeleri[/h]
Çanakkale Deniz Savaşları 19 Şubat günü, güçlü Fransız kuvvetleri ile İngiliz
HMS Queen Elizabeth savaş gemisinin Osmanlı sahil bataryalarını bombalayarak ilk Çanakkale saldırısı başlatılmış oldu.
İngiliz savaş gemisi Queen Elizabeth İtilaf devletleri, kısa bir aranın ardından bir sonraki saldırıyı
18 Martta gerçekleştirmişlerdir. Hedef, Çanakkale Boğazı'nın sadece 1 mil genişliğindeki en dar noktasıdır.
Admiral de Robeck komutasındaki aşağı yukarı en az 16 savaş gemilik dev donanma Çanakkale'yi geçmeye kalkmıştır. Ancak her gemi
Nusret Mayın Gemisi adlı Osmanlı mayın gemisinin boğazın Asya tarafına yerleştirdiği deniz mayınları tarafından hasar almıştır. Bazı balıkçılar, İngilizler tarafından mayın toplama işiyle görevlendirilmiştir; ama Osmanlı ordusunun açtığı top atışlarıyla korkarak kaçmışlar, mayınlara dokunulmamıştır. Yerinde kalmış bu mayınlar İngiliz
HMS Ocean,
HMS Irresistible ve Fransız
Bouvet adlı üç savaş gemisini batırmıştır. Ayrıca İngiliz
HMS Inflexible ve Fransız savaş gemileri
Suffren ve
Gaulois çok ağır bir şekilde hasar almıştır.
Bu ağır kayıplar İtilaf devletlerine, Çanakkale'yi deniz yoluyla geçemeyeceklerini göstermiştir. İngiliz donanmasının yenilmesi Osmanlı askerlerine inanılmaz bir moral olmuştur, çünkü İngiliz donanmasının geri çekilmesinin hemen öncesinde Osmanlı topçuları cephane sıkıntısı çekmeye başlamıştır. Eğer düşman gemileri biraz daha zorlasaydı, cephanesi biten topçular bir şey yapamayacak, belki de İtilaf devletleri boğazı geçebileceklerdi. Bu nedenle İngilizlerin geri çekilme kararı biraz tartışmalıdır, aslında
Churchill boğazın zorlanmasını önermiştir.
Sonuç olarak, 18 Mart 1915'te İtilaf devletleri, Osmanlı tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Böylece İtilaf devletleri kara operasyonlarına girişerek kıyıyı toplardan temizlemeyi hedeflemişlerdir.[h=3]Kara savaşları[/h]Deniz mayınları ve kıyılardaki Osmanlı topçu bataryalarının isabetli atışları denizden geçişin mümkün olmayacağını göstermiş, İtilaf Devletleri Gelibolu Yarımadası üzerine çıkarak Osmanlı'yı karadan yenmeyi planlamışlardır.
Gelibolu Yarımadasında Müttefik çıkartmaları yarımadanın güney bölümündeki altı kumsala, iki cephede yapılmıştır.
Seddülbahir Cephesi’ne 29. İngiliz Tümeni ile Fransız Kolordusu (Fransız Doğu Sefer Kuvveti) çıkartma yaparken
Arıburnu Cephesi’nde ise
Anzaklar Kolordusu çıkartma yapmıştır. Bu beş tümene ek olarak bir hafta içinde İskenderiye'den getirilecek olan Hint Tugayı, muhtemelen Seddülbahir Cephesi'nde kullanılmak üzere ordu ihtiyatını oluşturacaktı.
[h=4]Seddülbahir Cephesi[/h]
Seddülbahir Cephesi'ndeki İngiliz ve Fransız birliklerinin ilk hedefi Kirte Köyü ve hemen kuzeyindeki Alçıtepe olmuştur.
Bu hedeflerin ele geçirilmesi için ilk müttefik taarruzu olan
Birinci Kirte Muharebesi,
28 Nisan 1915 sabahı başlamıştır. Taarruzun sol kanadında iki İngiliz tugayı, sağ kanadında ise beş Fransız taburu taarruza katılmıştır. Türk savunması İngiliz taarruzları karşısında tutunurken Fransız kesiminde yarılma noktasına gelmiştir. Cephe komutanı Albay Halil Sami Bey, hatların geri çekilmesi emri vermişken, iki bölüklük bir kuvvet, donanma topçusunun ateşinde bir gedik bularak hatları takviye etmiştir. Bunun üzerine geri çekilme emri derhal geri alınmıştır. Öğleden sonra Yarbay Sabri Bey, iki taburluk bir kuvvetle karşı taarruza geçerek müttefik cephesini kırmıştır. Gün sonunda, müttefikler taarruz çıkış hatlarına geri çekilmişlerdir. Türk kayıpları 2.380, müttefik kayıpları ise 3.000'dir
Müttefik kuvvetlerin ikinci taarruzu,
6 Mayıs 1915 sabahı başlayan
İkinci Kirte Muharebesi'dir.
8 Mayıs'a kadar süren çatışmalarda Müttefik kuvvetlerin "bağlantı noktası", en soldan taarruz edecek olan bir İngiliz tugayıdır. Bu tugay, ilk günkü taarruzunda yoğun bir ateşle karşılaşmış ve ilerleyememiştir. Taarruz hattı, en sol kenardan başlayan bu engelle, en sağa kadar durmak zorunda kalmıştır. Sol uç, ilerleyemeyince diğer birlikler de planlanan ileri harekata girişememişlerdir. Türk ateşinin en yoğun olduğu rapor edilen tepe, donanma ve sahildeki top bataryaları tarafından hallaç pamuğu gibi atıldığı halde, Türk tarafının ateş gücünde bir değişiklik olmamıştır. Balonlarla yapılan hava keşfi de Türk mevzilerinin yerini saptayamamıştır. İkinci gün merkez kesimden, üçüncü gün tekrar sol kanattan yapılan taarruzlar da aynı ateşle kaşılaşarak durmuştur. Üç günlük muharebelerin sonunda müttefik kuvvetler, en fazla 500 metre ilerleme sağlayabilmişlerdi. Müttefik kaybı 6.500, Türk kaybı ise 2.000'dir.
Müttefik kuvvetlerin üçüncü taarruzu,
4 Haziran 1915 tarihli
Üçüncü Kirte Muharebesi’dir. Donanma topçusunun üç yönden, kara topçusunun ise cepheden geliştirdiği hazırlık ateşi ardından başlayan savaşta, Türk cephesinin sol kanadından t
aarruz eden Fransız birlikleri yer yer Türk siperlerine girmişlerdir. Yarbay
Selahattin Adil komutasındaki 12. Tümen’in karşı taarruzluyla bu siperlerden çekilmişlerdir. Sağ kanatta ise İngiliz birlikleri Türk siperlerine girmiştir. İkinci Topçu Bataryası komutanı Teğmen
Arif Tanyeri’nin, 150 askeriyle ileri çıkıp cepheyi tutmasıyla Türk hatlarının kırılması önlenmiştir. Türk cephesi, Kirte Köyü’ne bir kilometre mesafede sabitlenmiştir. İzleyen 5 Haziran günü Türk 9. Tümen’in saldırısı başarılı olmamış, akşam saatlerinde Arıburnu Cephesi’nden kaydırılan Yarbay
Hasan Askeri komutasındaki 2. Tümen’in taarruzu ise birkaç yüz metre ilerlemiştir. 6 Haziran günü ise küçük çaplı çatışmalarla geçmiştir. Üçüncü Kirte Muharebesi’nde müttefik kayıpları 7.500, Türk kayıpları ise 4.500 yaralı, 4.500 şehittir.
Her üç taarruzun başarısız olması üzerine cephe komutanları, İngiliz komutan H. Weston ve Fransız komutan Gouraund, tüm cephe hattında değil de, daha sınırlı bir hattan taarruzu gerekli görmüşlerdir. Böylece gerek piyade, gerekse de topçu unsurları daha dar bir cephede kuvvet merkezi (siklet merkezi) oluşturulacaktı. Planın ilk operasyonu, cephenin en sağ (doğu) bölgesi olan Kerevizdere’de uygulamaya konulmuştur.
18 Haziran’da başlayan topçu ateşi üç gün boyunca sürdürülmüştür.
21 - Haziran günü Fransız birliklerinin taarruzuyla başlayan
Birinci Kerevizdere Muharebesi’nde Fransız birlikleri, hedefleri olan tepeyi ele geçirmeyi başarmıştır. Muharebelerde Fransız kayıpları 2.500, Türk kayıpları ise 6.000 kişidir.
Bir sonraki
Zığındere Harekâtı, bu kez cephenin sol kanadından taarruzu öngörmektedir. Zığındere ile sahil arasındaki Zığın sırtı boyunca üç tugayla ve Zığındere’nin karşı yamaçlarından iki tugayla taarruz etmektir. Zığın sırtı Albay Refet Bey’in komutasındaki 11. Tümen’in savunma bölgesidir. Zığındere ile Kanlıdere arasındaki bölge ise Albay Halil Bey’in 7. Tümen’i tarafından savunulmaktadır. Her iki tümen de tek tugaylıdır. Deniz ve kara topçusunun
26 Haziran’da başlayan bombardımanı üç gün sürmüştür.
28 Haziran’da iki saatlik hazırlık ateşi ardından başlayan taarruz, sağ kesimde Türk siperlerinin tümünde başarılı olmuştur. Bombardıman sonrasında Türk ön hat siperlerinde sağ kalanların tümü yaralı subay ve erattır. 800 metre mesafedeki Kirte Köyü’ne yapılan ileri hareket, topçu ateşiyle durdurulmuş, hemen ardından Türk karşı taarruzları başlamıştır. siperler 30 Haziran 1915 günü sabahına kadar birçok kez el değiştirmiş, sonunda İngilizlerde kalmıştır. Zığın sırtının kuzeyinden
1 Temmuz 1915 günü iki kez yenilenen Türk taarruzu, yoğun topçu ateşi altında etkisiz kalmıştır.
5 Temmuz 1915 tarihinde Albay
Hasan Basri Bey’in 5. Tümen’inin Zığın sırtına ve Albay Nicolai’nin komutasındaki 3. Tümen’inin Zığındere’nin doğu yamaçlarına giriştikleri taarruz ise sonuç alamamıştı.
Her iki kanattan yapılan taarruzların ardından bu kez cephenin merkez bölümünde taarruza geçilmiştir. Üç saat süren ve 60.000 bin top mermisinin kullanıldığı hazırlık ateşi ardından
12 Temmuz 1915 sabahı başlayan
İkinci Kerevizdere Muharebesi iki gün sürmüştür. Hazırlık ateşi ardından başlayan İngiliz taarruzu, hiçbir savunmacının sağ kalmadığı ilk hat siperlerini almış, ikinci hat siperlerinde ise ağır kayba uğrayarak geri çekilmiştir. Öğleden sonra yedekteki İngiliz tugayının giriştiği saldırı, üçüncü hat siperlerine girmişse de Türk karşı taarruzlarıyla yeniden eski konumuna çekilmiştir. İkinci girişilen İngiliz taarruzu, Türk topçusunun ateşiyle geri çekilmiştir. Savaş sonunda cephenin en sol yanındaki birkaç siper parçası işgal edilebilmiş, sağ kesimde ise Fransız birlikleri Türk siperlerinde tutunmayı başarmışlardır. İki günlük muharebelerin sonucunda müttefik kayıpları 5.800, Türk kayıpları ise 9.700’dür.
Bu muharebeler sonunda Seddülbahir Cephesi’nde Türk kuvvetlerini atarak ilerlemenin olanaksız olduğu ortaya çıkmıştı. Müttefik kuvvetler komutanı General Hamilton, takviye kuvvetlerle Suvla Koyu’nda bir çıkartma yapmayı planlamıştır. Bu çıkartma harekâtının, Anzak Kolordusu komutanı General W. Birdwood’un önerdiği
Sarı Bayır Harekâtı ile aynı tarihte uygulanmasına karar verilmiştir. Ayrıca Türk savunmasının dikkatini yarımadanın güney ucuna çekmek için Seddülbahir Cephesi’nde yanıltıcı bir taarruz planlanmıştı.
Kirte Bağları Muharebesi olarak bilinen bu taarruz,
6 Ağustos sabahı İngiliz birliklerinin taarruzuyla başlamıştır. İngilizler, ilk hat siperlerine girmiş, ancak karşı taarruzla geri atılmışlardır. Taarruzun ikinci günü girişilen İngiliz taarruzları, Kirte Köyü’nün güney batısındaki bir bağ alanının bir bölümünde tutunabilmiştir.
Sınırlı hedeflere yönelik, üstelik de bir yanıltma operasyonu olan İngiliz taarruzunun bu denli kayba rağmen başarısız olması üzerine General Sır Ian Hamilton, Seddülbahir Cephesi'nde hiçbir askeri harekâta girişilmemesi emrini vermiştir.
[h=4]Arıburnu Cephesi[/h]
Arıburnu Cephesi’nde
25 Nisan 1915 sabahı çıkartma yapan
Anzak Kolordusu örtü kuvvetleri, sahildeki Türk gözetleme postalarını atarak bir köprübaşı oluşturmuşlardır. Sahile çıkan örtü kuvveti üç koldan sırtlara ilerlemiştir. Sırtlardaki Türk direnişi, ileri harekatı yeryer engelliyor, genel olarak geciktiriyordu ama sahili tehdit edecek bir harekat gösteremiyordu. Buna karşın sırtlarda yer yer süren çatışmalarda Anzak kayıplar artmakta, sahile yağan takviye talepleri karşısında çıkan tüm birlikler derhal ateş hattına gönderilmektedir, sahilde ihtiyat tutulamamaktadır.
Anzak mevzilerine taarruza girişmiştir. Bu taarruzla Anzak birlikleri sırtın batı yamaçlarına çekilmilerdir.
Ordu ihtiyatındaki 19. Tümen komutanı Kurmay Yarbay
Mustafa Kemal çıkartma başladığı sıralarda
57. Alay ve bir topçu bataryasıyla Conk Bayırı’na hareket etmişti. Karargahta, 3. Kolordu Komutanı Esat Paşa’ya (Albay Mehmet Esat Bülkat Bey’e) kararını anlatmıştır. Esat Paşa, bu kararı onaylamış, Albay Halil Sami Bey’in 27. Alay’ını da yarbayın komutası altına vermiştir. Esasen 19. Tümen, ordu ihtiyatıdır, ancak Mareşal Sanders’le halen temas kurulamamış olması nedeniyle Esat Paşa, kendi inisiyatifini kullanarak tümeni komutası altına almış ve Mustafa Kemal’in görüşü yönünde görevlendirmiştir.
Bu arada Kılıçbayır yönüne sevk edilen Avustralya birlikleri, bölgeye ulaşır ulaşmaz muharebeye sürülmektedir. Çünkü Türklerin sırtlardan aşağı akıp cephe hattını kırmaları an meselesi olarak görünmektedir. 19. Tümen’e bağlı dört alayın bölgeye intikali ardından Türk Arıburnu Kuvvetleri Yarbay Mustafa Kemal Bey emriyle saat 15:30 dolaylarında yeniden bu kez toplu olarak taarruza geçmişlerdir. General Hamilton anılarında şöyle anlatır. “Gebe dağlar Türk doğurmakta devam ediyor. Bizim mevzilerimizin en yüksek ve en merkezi yerine birbirini kovalayan dalgalar halinde yükleniyorlar.”
Bu taarruzun sonucunda Kılıçbayır’ın iki yanından gelişen Türk taarruzları karşısında Kılıçbayır ve hemen güneybatısındaki Cesaret tepe kesin olarak Türklerin eline geçmiştir. Düztepe’nin alınması, Türk birliklerine Kılıçbayır üstünden Anzak sahiline geniş bir taarruz hattı açmıştı ama, Türklerin zaten ellerindeki az bir kuvvetle yaptıkları bu taarruzu sürdürecek kuvvetleri yoktur. Anzak cephesindeki bu gedik, savaş boyunca kalmıştır.
Harekatın ilk gününde karaya çıkartılan asker sayısı 15.000’dir. Yaklaşık 2.000’i ölü olmak üzere kayıplar 3.500’dür.
Gece yarısına doğru Anzak Kolordusu Komutanı Birdwood, emrindeki her iki tümen komutanın da tahliyeden yana olduklarını, kendisinin de bu görüşü paylaştığını General Hamilton’a bildirmiştir. Anzak ordusu gün boyu süren çatışmalardan dolayı bitkindir, moral düşüktür, birlikler halen dağınıktır. Gün boyu süren Türk taarruzları, Anzak cephesinin kuzey batı kesimindeki sırtta (Kılıçbayır) bir gedik oluşturmuştu. Bu gedik, Ancak çıkartma bölgesi için ağır bir tehdit oluşturmaktaydı. Gece boyu takviye alan Türk kuvvetlerinin etkin bir topçu desteğiyle sabah girişecekleri bir karşı taarruza kesin gözüyle bakılmaktadır. Ordunun bu haliyle bu saldırıyı göğüsleyemeyeceğinden, sahilde imha edileceğinden korkulmaktadır. Amiral Thursby ise tahliyenin çok fazla kayba neden olacağını, pozisyonu korumanın daha iyi olacağı görüşündedir. General Hamilton, sahilde kalınarak direnilmesine karar vermiştir
Takviye olarak bölgeye gönderilen İngiliz 9. Kolordusu’nun Suvla Koyu’na çıkartma yaptığı 5-6 Ağustos gecesi, bir Anzak tümeni gece yürüyüşüne geçmiştir. Hedefleri, Kocaçimen Tepesi – Besim Tepe – Conk Bayırı hattıdır.
Sarı Bayır Harekatı olarak bilinen harekatta Anzak birlikleri sırtlara kadar yaklaşabilmiş ama sırtları alamamıştır. Muharebelerin yoğunluğu Conk Bayırı bölgesinde olmuş,
Conk Bayırı Muharebesi 9 Ağustos 1915 tarihine kadar sürmüştür. Kurmay Albay Mustafa Kemal’in 10 Ağustos sabahı başlattığı taarruz ile Anzak kuvvetleri sırtlardan çekilmek zorunda kalmışlardır.
Suvla Koyu’nda İngiliz 9. Kolordusu’nun ikinci genel taarruzuyla aynı gün
21 Ağustos’da Anzak birliklerinin sonuçsuz Bomba Tepe taarruzu, Çanakkale Savaşı’nın son muharebesi olmuştur.
[h=4]Anafartalar Cephesi[/h]Her iki cephedeki kanlı çatışmalar ardından 1915 yılının Temmuz ayı sonlarında cepheler kilitlenmiş, çatışmalar mevzi harbine dönüşmüştü.
Gelibolu Yarımadasında bir sonuç elde edebilmek için İngiliz General Sir Ian Hamilton, daha kuzeyde üçüncü bir cephe açmak gereği duymuştur. Burada amaç, sert direnme gösteren her iki cephedeki Türk kuvvetlerinin geri hattına çıkarak kuşatmaktır. Hamilton, üçüncü cepheyi küçük ve büyük Kemikli burunları arasındaki Suvla kumsalına, takviye olarak gelen İngiliz 9. Kolordusu’nu çıkartarak açmıştır.
6 Ağustos 1915 tarihinde Suvla Koyu'na yapılan çıkartmayla Çanakkale Savaşı bu bölgeye kaymış, Arıburnu'ndaki Anzak Kolordusu ile Suvla çıkartma kuvvetleri, dolayısıyla bu iki cephe birleşmiştir. Gelibolu Yarımadası'nın Müttefik kuvvetlerce tahliyesine kadar asıl çatışmalar bu bölgede olmuş, Seddülbahir Cephesi, kayda değer bir çatışmaya sahne olmamıştır.
5-6 Ağustos gecesi başlayan çıkartma gün boyu sürmüştür. Suvla Ovası’na hakim ilk kademe sırtlardaki üç Türk taburu, çıkartma birliklerinin ileri harekatını durdurmayı başarmıştır.
İngiliz 9. Kolordusu’nun genel bir taarruz için düzen alması, 8 Ağustos tarihini bulmuştur. Ertesi gün, 9 Ağustos 1915 günü şafakta iki İngiliz tümeni taarruz için ilerlemeye başladığı sırada Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey’in de taarruzu başlamıştı. Türk taarruzu, önlerindeki İngiliz kollarını atarak ilerlemiş, öğleden hemen sonra İngiliz 9. Kolordusu komutanı General Stopford, ihtiyatta tuttuğu tümeni ateş hattına sürerek sahilde tutunmayı ancak başarabilmiştir.
{{Birinci Anafartalar Savaşı|Bakınız}}
Birinci Anafartalar Savaşı’nın hemen ertesi günü,
10 Ağustos 1915 sabahı Mustafa Kemal, Kocaçimen Tepesi – Conk Bayırı hattında yeni bir taarruz yapmıştır. Albay
Ali Rıza Bey komutasındaki 8. tümen ve 9. Tümen komutanı Yarbay
Cemil Bey komutasındaki 9. Tümen’in taarruzlarıyla müttefik cephesi 500-1.000 metre geri atılmıştır.
Bu bölgedeki Türk taarruzunun başladığı saatlerde daha kuzeyde, İngiliz 53. Tümen’i Yusufçuk Tepe ve daha kuzeydeki Küçük Anafartalar Tepesi yönünde taarruza geçmişti. Yoğun topçu ateşleri ardından dört kez yenilenen taarruzlar gün boyu sürmüş olup iki Türk taburunun savunması, mevzileri korumayı başarmıştır.
Son muharebeler sonunda Arıburnu Cephesi'nde Anzak kuvvetleri eski hatlarına çekilmiş, Anafartalar Cephesi'nde ise Suvla Ovası'nın sahil bandından kalmışlardı. Özellikle bu bölgede, hakim sırtlardaki Türk mevzilerinin ateşi altında kalmakta idiler. Müttefik kuvvetler üst komutanı General Sır Ian Hamilton, bu sırtların en azından kuzey kesimini oluşturan Tekketepe yükseltilerinin bir an önce ele geçirilmesinin gerekliliğini bilmektedir. Bu amaçla sahile yeni çıkartılmış olan 54. Tümen ile bu sırtlara taarruz kararı vermiştir. Bu tümenin bir taburunca
12 Ağustos1915 tarihinde girişilen,
Tekketepe Muharebesi olarak bilinen taarruz, Türk savunması önünde ağır kayba uğrayarak geri çekilmiştir.
Bu taarruzun başarısızlığı üzerine General Hamilton, taarruzu daha kuzeye kaydırarak 12. Tümen'i sağ yandan çevirmeyi amaçlayan bir taarruz planlamıştır. Bu taarruz Kireçtepe ve Kireçtepe sırtlarının işgal edilmesini amaçlamaktadır. Böylece 12. Tümen kanat kırarak Tekketepe'den çekilmek zorunda kalacak, savaşarak alınamayan bu yükselti, İngiliz kuvvetlerinin eline düşecektir.
Kireçtepe sırtları, Suvla Koyu'na çıkartma yapıldığı 6 Ağustos 1915 tarihinden itibaren Yüzbaşı Kadri Bey komutasındaki Gelibolu Jandarma Taburu tarafından tutulmaktadır. Üç tugaydan oluşan İngiliz birlikleri
15 Ağustos1915 günü taarruza geçmiştir. Ağır kayıplara Yüzbaşı Kadri Bey'in ağır şekilde yaralanması da eklenince tabur geri çekilmiş, Kanlıtepe - Havantepe hattında yeniden mevzi almıştır. Akşam saatleri bölgeye ulaşan bir taburluk takviye ile karşı Türk kuvvetleri karşı taarruza geçmiştir. Çatışmalar gece boyu sürmüş, 16 Ağustos sabahı bölgeye gelen Mustafa Kemal, taarruzu kendisi yönetmiştir. Kısa süre sonra İngiliz birlikleri eski hatlarına geri çekilmişlerdir.
Aynı gün, başarısız bulunan İngiliz 9. Kolordusu komutanı General Stopford ve iki tabur komutanı, General Hamilton tarafından görevden alınmıştır.
Hemen ardından Seddülbahir Cephesi’ndeki İngiliz 29. Tümeni Anafartalar Cephesi’ne aktarıldı. Mısır’da bulunan 5.000 kişilik bir tümen de aynı cepheye getirildi. Bu şekilde içerden ve dışardan takviye edilen Anafartalar Cephesi’ndeki kuvvetlerle genel bir taarruz planlandı. Müttefik taarruzu, Anafartalar Grup Komutanı Kurmay Albay Mustafa Kemal’in sorumluluk bölgesinde, 12. ve 7. Tümenlerin mevzilerine yönelmiştir.
bkz.
İkinci Anafartalar Savaşı Bu kuvvetler
21 Ağustos 1915 sabahı İsmailoğlu ve Yusufçuk Tepelerine genel bir taarruza geçtiler. Aynı anda Anzak Kolordusu’na bağlı bir tugay da Bomba Tepe’ye taarruz etmiştir. İsmailoğlu ve Yusufçuk Tepeleri’ne yönelik taarruz aynı gün, kesin bir başarısızlıkla son bulmuştur. Bomba Tepe’deki çatışmalar ise 29 Ağustos tarihine kadar sürmüş tepe, Türk savunmasının elinde kalmıştır.
Bomba Tepe taarruzu, Çanakkale Savaşı'nın, tahliyeye kadar ufak çaplı çatışmalar yaşanmış olsa da, son muharebesidir.
[h=4]Tahliye[/h]Müttefiklerin Gelibolu Seferi'ne eklenen yeni takviyelerle üçüncü bir cephe açılmasına karşın kara harekatı Müttefikler açısından bir sonuç getirmemiş, Osmanlı kuvvetlerinin direnci karşısında cepheler yeniden kilitlenmiştir.
Bulgaristan'ın
14 Ekim 1915 tarihinde İttifak Devletlerine katılmıştır. Almanya ile Osmanlı arasında Balkanlar üzerinden bir demiryolu hattı
29 Ekim tarihinde işlemeye başlamıştır.
Bu tarihten üç gün sonra General Ian Hamilton görevden alınarak yerine General Charles Monro atanmıştır. Monro cephede yaptığı incelemelerin ardından 3 Kasım 1915’de İngiliz Yüksek Savunma Konseyi’ne cephe hakkındaki görüşünü, “Gelibolu tahliye edilmelidir” şeklinde bildirmiştir. Bu kolay alınacak bir karar değildir. 6 Kasım 1915 günü İngiliz Savaş Bakanı Lord Kitchener Gelibolu’ya gelmiştir. 15 Kasım’da Lord Kitchener’in kararı Seddülbahir Cephesi dışındaki diğer iki cephedeki askerlerin tahliye edilmesi yönündedir. Ertesi gün 16 Kasım’da Müttefiklerin Selanik Cephesi de General Monro’ya bağlanmıştır. General Birdwood, General Monro’ya bağlı olmak üzere Çanakkale Müttefik Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı.
Kesin karar 7 Aralık 1915 tarihinde verilmiştir. Arıburnu ve Anafartalar Cepheleri’ndeki Müttefik kuvvetler tahliye edilerek Selanik Cephesi’ne kaydırılmış, Seddülbahir Cephesi’ndeki kuvvetler ise yerlerinde kalmışlardır. Bu cephedeki kuvvetlerin tahliyesine
27 Aralık 1915 tarihinde karar verilmiştir. Tahliye işlemleri
9 Ocak 1916 sabahı tamamlanmıştır. Böylece Gelibolu Muharebeleri Osmanlı kuvvetlerinin zaferiyle sonuçlanmıştır.
[h=2]Kayıplar[/h]
Çanakkale Savaşı'ndaki kayıplar Ölü Yaralı Toplam
Müttefik toplamı 44.072 97.037 141.109
- Birleşik krallık 21.255 52.230 73.485
- Fransa (tahmini) 10.000 17.000 27.000
- Avustralya 3 7.594 20.000 27.594
- Yeni Zelanda4 2.701 4.546 7.247
- Hindistan 1.358 3.421 4.779
[h=2]Savaşın Sonuçları[/h]
İngiltere ve
Fransa ile
Osmanlı ve
Alman orduları arasında geçen ve iki taraftan toplam 500,000'den fazla insanın "kaybına" (ölüm, firar, esir, sakatlanma ve hastalıklar) neden olan savaşın ardından
İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı'nı geçememiş,
İstanbul'u işgal edememiştir. Pek çok tarihçi,
Rusya'da zorda kalan çarlık rejimi devrilmesinde ve
I. Dünya Savaşı 2 yıl uzamasında bu olayın önemli payı olduğu görüşündedirler.
Çanakkale Savaşı, müttefikleriyle Rusya'nın irtibatını önlemiş, bu arada
Lenin ve yandaşları
Bolşeviklerin
Ekim Devrimi ile Rusya savaş dışı kalmıştır. Bu durum ihtilal Rusyası ile müttefiklerini birbirinden ayırmıştır. Sovyet Rusya
Kurtuluş Savaşı yıllarında Ankara hükûmetine belirli ölçüde lojistik destek sağlamıştır.
Bu savaşlar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerini Gelibolu Yarımadası'na bağlamış, Almanya ve müttefiklerinin yükleri hafiflemiştir.
Savaşta, çok sayıda eğitilmiş insan kaybedilmesi nedeniyle cumhuriyet döneminde eğitilmiş insan sıkıntısı çekilmiştir.
Karşılıklı olarak çok büyük insan ve malzeme zayiatı verilmiştir.
Mustafa Kemal bu savaşta Conkbayırı Anafartalar ve Arıburnu'nda görev yapmıştır. Çıkartmanın ilk günü Conkbayırı'ndaki müdahalesi ve savaşın son aşamalarında üstlendiği görevler, Mustafa Kemal'in askeri yeteneklerini ortaya çıkarmış, "Anafartalar Kahramanı" olarak tanınmasını sağlamıştır. Bu durum daha sonraları Mustafa Kemal'in milli liderliğini ortaya çıkarmıştır.
[h=2]Kronolojisi[/h][h=3]Savaş öncesi[/h]1918
:Ağustos
2 Ağustos -
Politik: Osmanlı İmparatorluğu ve Almanya Rusyaya karşı antlaşma imzaladı. 3 Ağustos - Bahriye Birinci Lordu, Winston Churchill, Birleşik Krallık tarafından üretilen iki Türk gemisine el koydu. 4 Ağustos - Osmanlı İmparatorluğu, Boğazlar Antlaşması gereği tüm savaş gemilerine kapalı tutacağını ilan etti. 10 Ağustos – Alman savaş gemileri SMS Goeben ve SMS Breslau, Akdeniz de İngiliz donanmasından kaçarakÇanakkale Boğazını geçtiler {{Bakınız|Yavuz ve Midilli Olayı}} 16 Agustos - Goeben ve Breslau mürettebatı Alman kalarak Osmanlı Donanması saflarına katıldı. 30 Ağustos - Alman sahil topçu müfrezesi, Çanakkale Boğazı’nın her iki yakasındaki istihkamlarda göreve başladı. Bu istihkamlarını komutasına Alman Amiral Von Usedom atandı.:Eylül
27 Eylül – Boğazlar, tüm deniz ulaşımına (ticari gemiler dahil olmak üzere) kapatıldı.:Ekim
Ekim 28 - SMS Goeben ve SMS Breslau, gemileri Ukrayna da bulunan Odessa ve Sivastopol Limalarını bombaladı.:Kasım
2 Kasım - Çarlık Rusyası'nın Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etmesi. 3 Kasım - İngiliz abluka filosunun boğazın dış istihkamlarını topa tutması. 6 Kasım - İngiltere'nin Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etmesi.:Aralık
13 Aralık – Mesudiye Zırhlısı’nın Sarısığlar Koyu’nda demir üzerindeyken İngiliz B 11 denizaltısı tarafından torpillenerek batırılması. 14 Aralık – Mareşal Liman Von Sanders başkanlığındaki 42 kişilik bir Alman subay grubunun Alman Danışma Kurulu olarak İstanbul’a gelişi.
1915 11 Ocak – Amiral Carden tarafından hazırlanan deniz harekatı planının İngiliz Donanma Bakanlığı’na sunulması. 15 Ocak – Fransız denizaltısı Saphir’in Köseburnu açıklarında batırılması. 28 Ocak – Deniz harekatıyla Çanakkale Boğazı’nın geçilerek İstanbul’un işgaline karar verildi. Harekat tarihi 19 Şubat 1915 olarak belirlendi.
[h=3]Deniz Harekatı - 1915[/h] 19 Şubat – İngiliz gemilerinin, Çanakkale Boğazı’nın dış tabyaları olan Seddülbahir ve Kumkale topçu bataryalarını -19 top- bombalayarak susturulması. 25 Şubat– Mustafa Kemal’in 19. Tümen Komutanlığı’na atanması. Komutanın, karargahın ve 57. Alay’ın Tekirdağ’danEceabat’a intikali.
- Birleşik Donanma’nın Çanakkale Boğazı’na ilerlemesi.
26 Şubat – Seddülbahir ve Kumkale bataryalarının tahribi için yapılan çıkartma. 1 Mart - Yunanistan Başbakanı Venizelos’un Gelibolu Yarımadasına yapılacak anfibi harekata üç tümenlik bir kuvvetle destek vereceğini açıklaması. 2 Mart - Mareşal Liman von Sanders'in Çanakkale'deki Osmanlı Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atanması. 4 Mart– İngiliz çıkartma birliklerince Seddülbahir ve Kumkale bataryalarının tahribinin tamamlanması ve Türk karşı taarruzu nedeniyle karadan çekilmeleri.
- İngiltere, Fransa ve Çarlık Rusyası arasında Boğazların taksimini öngören İstanbul Antlaşması'nın imzalanması.
7 Mart– Birleşik Donanma’nın sahil bataryalarını iki gün süreyle yeniden bombalaması.
- Nusrat Mayın Gemisi'nin gecenin karanlığından yararlanarak Çanakkale Boğazı girişindeki Karanlık Koy'a 26 mayın atması.
11 Mart - General Sir Ian Hamilton'un, Akdeniz İtilaf Kuvvetleri Komutanlığı'na atanması. 17 Mart - Amiral Robeck'in Birleşik Donanma Komutanlığı'na atanması. 18 Mart – Birleşik donanmanın yoğun bombardımanı. (saat 14:00 dolayları). Fransız Bouvvet Zırhlısı’nın mayına çarparak batması. (saat 17:45). Bouvvet Zırhlısı’nın batmasıyla oluşan açığı kapatmak için pozisyon alan İngiliz İrressitible Zırhlısı’nın mayına çarparak batması. İngiliz İnflexible Zırhlısı’nın mayına çarpmasıyla ağır hasar görmesi. Fransız Suffren ve Gaulois Zırhlı’larının sahil topçusunun ateşini yemesi sonucu ağır hasara uğraması. Deniz Harekatı’nın iptali ve birleşik donanmanın çekilmesi.
[h=3]Ara dönem - 1915[/h] 24 Mart – Boğazların güvenliği için 5. Ordu, Alman Mareşal Liman von Sanders komutasında tertiplendi. Ordu, 80 bin mevcutludur. 26 Mart - Mareşal Liman von Sanders'in Çanakkale'de görevlendirilmek üzere yeni tertiplenen 5. OrduKomutanlığı'na atanması.
[h=3]Kara Harekatı[/h]Nisan - 1915
25 Nisan – Kara Harekatı’nın başlaması. Seddülbahir Cephesi’nde ve Arıburnu Cephesi’nde altı kumsalda çıkartma harekatının başlaması. 28 Nisan - Birinci Kirte Muharebesi.Mayıs - 1915
1 Mayıs - Arıburnu Cephesi'nde Türk taarruzu 6 Mayıs - İkinci Kirte Muharebesi'nin başlaması. 8 Mayıs - İkinci Kirte Muharebesi'nin sonu. 12 Mayıs - Türk Muavenet torpidobotunun İngiliz Goliath zırhlısını torpilleyerek batırması. 13 Mayıs - Churchill ve Amiral Fisher'in istifası. 19 Mayıs – Türk kuvvetlerinin Arıburnu Cephesi’nde, başarısız genel taarruzu. 20 Mayıs - Arıburnu Cephesi'nde Anzak karşı taarruzu - İtalya'nın, İtilaf Devletleri safında savaşa girdiğini ilan etmesi. 25 Mayıs – Alman denizaltısı U-21’in İngiliz zırhlısı Trumph'u torpilleyerek batırması. 26 Mayıs - Alman denizaltısı U-21’in İngiliz zırhlısı Majestic’i torpilleyerek batırması.Haziran - 1915
1 Haziran – Mustafa Kemal’in albaylığa terfisi. 4 Haziran - Üçüncü Kirte Muharebesi’nin başlaması. 21 Haziran - Birinci Kerevizdere Muharebesi 28 Haziran - Zığındere Muharebesi'nin başlaması.Temmuz - 1915
5 Temmuz - Zığındere Muharebesi'nin sonu. 12 Temmuz - İkinci Kerevizdere Muharebesi'nin başlaması. 13 Temmuz - İkinci Kerevizdere Muharebesi'nin sonu.Ağustos - 1915
6 Ağustos - Kirte Bağları Muharebesi'nin başlaması - Suvla Çıkartması - Anzak Kolordusu 2. Tümen'inin Kocaçimen Tepesi - Conk Bayırı hattına yönelik taarruzu. ( Sarı Bayır Harekatı) - Kanlısırt Muharebesi
7 Ağustos - Conk Bayırı Muharebesi'nin başlaması - Kılıçbayır Muharebesi 9 Ağustos - I. Anafartalar Savaşı 10 Ağustos - Conk Bayırı Muharebesi'nin sonu. 12 Ağustos - Kirte Bağları Muharebesi'nin sonu - Tekketepe Muharebesi 15 Ağustos - İngiliz 9. Kolordu komutanı General F. Stopford'un görevden alınması 21 Ağustos - İkinci Anafartalar SavaşıEkim 1915
14 Ekim - Bulgaristan'ın İttifak Devletleri safında yer alması. 29 Ekim - Almanya ile Osmanlı Devleti arasında Balkanlar üzerinden demiryolu hattıyla bir kara ulaşım hattının işlemeye başlaması.Kasım 1915
3 Kasım - İngiliz Yüksek Savunma Konseyi, "Gelibolu tahliye edilmelidir" yönündeki görüşünü İngiliz Hükümeti'n bildirmiştir. 6 Kasım - İngiliz Savaş Bakanı Kitchener, yerinde incelemek için Gelibolu'ya geldi. 15 Kasım - Kitchener, Seddülbahir Cephesi dışında iki cephedeki kuvvetlerin tahliye edilmesi kararı verdi.Aralık 1915
7 Aralık - Müttefikler, Arıburnu ve Anafartalar cephelerindeki kuvvetlerin tahliyesine karar verdiler. 10 Aralık - Arıburnu ve Anafartalar Cephelerindeki muttefik kuvvetlerin tahliyesine başlandı. 19 Aralık - Her iki cephedeki tahliye işlemi tamamlandı. 27 Aralık - Seddülbahir Cephesi kuvvetlerinin tahliyesine karar verildi.Ocak 1916
9 Ocak - Seddülbahir Cephesi'ndeki müttefik kuvvetlerin tahliyesi tamamlandı. Gelibolu'da müttefik askeri kalmadı. Çanakkale Savaşları'nın sonu.
[h=2]Kaynaklar[/h] Çanakkale 1915 Web Sitesi - FORSNET http://tr.wikipedia.org/wiki/Çanakkale_Savaşı
[h=2]Ayrıca bakınız[/h]
Çanakkale Deniz SavaşlarıÇanakkale
Çanakkale Boğazı
Çanakkale Cephesi
Çanakkale Savaşı'nın sonuçları
Çanakkale Savaşları
Çanakkale Savaşları ile ilgili linkler
Çanakkale Savaşları ve boğaz
Çanakkale Şehitliği
Çanakkale tarihi
Nusrat Mayın Gemisi
Anzaklar
Birinci Dünya Savaşı
Kronoloji - Çanakkale Savaşı
Gelibolu Yarımadası
Şiir - Çanakkale Şehitleri İçin
[h=2]Linkler[/h]http://harita.turkcebilgi.com/Çanakkale_haritasiŞiir - Çanakkale Şehitlerine
[h=2]Çanakkale Savaşı Resimleri[/h]
-
Atatürk'ün Gelibolu Savaşı'nda Türk toprakları üzerinde ölen ve mezarları Türk topraklarında bulunan ANZAK asker analarına gönderdiği mesajın yer aldığı anıt, Gelibolu (1934) -
Savaş sonrası Alman İmparatoru II. Wilhelm'in Çanakkale Ziyareti (soldan sağa Esat Paşa, II. Wilhelm, Enver Paşa, Vizeadmiral Johannes Merten) -
"W Beach" (Seddülbahir) -
Deniz Muharebeleri'nden kullanılmış Osmanlı siperleri -
Çanakkale'de kullanılan bağlantı hendeklerinden biri -
Kanlısırt Muharebesi ("Lone Pint", 6 Ağustos 1915) -
İttifaklara ait bir hendek -
Mareşal Horatio Kitchener ve general William Birdwood, ANZAK'a ait bir hendekte, 15 Kasım 1915 -
Esat Paşa (Arıburnu Cephesinde topçulara emir verirken) -
25 Nisan 1915 tarihli çıkarmasının akabinde ANZAK koyu (19 Haziran 1915, The War Illustrated) -
Australya 1. Tugay 4. Taburunun çıkarması (Saat 8.00, 24 Nisan 1915) -
ANZAK çıkarması
YORUMLAR - Lütfen konu (Çanakkale Savaşı) ile ilgili faydalı olabilecek bilgilerinizi yazarak internette Türkçe bilginin gelişmesine katkıda bulunun. Teşekkür vb. yorumlar yayınlanmamaktadır. Hata bildirme ve diger mesajlariniz için bu linki kullaniniz.
Misafir: 1) böyle şeyler nasıl oldu ?????????????????? oldu - 2 yıl, 9 ay önce yazıldı.bu yorumu bildir
k.t.: Çok güzel bir bilgilendirme elinize sağlık.
Yanlız, Kronoloji 1918 ile başlamış sanırım 1914 olacaktı. - 2 yıl, 0 ay önce yazıldı.bu yorumu bildir
M.F.Tozkoparan: Büyük balık küçük balığı yutar demişler.Vatan sevgisi, inanç ve azmin zaferi olan Çanakkale savaşları bunun her zaman geçerli olmadığını göstermesi bakımından önemlidir.Bu vesile ile şehit ve gazilerimizi minnet ve şükranla anarız. - 2 yıl, 0 ay önce yazıldı.bu yorumu bildir
Yorum Ekle
[h=5]TürkçeBilgi'yi Takip Edin![/h]